Napięcie mięśniowe u dzieci

Napięcie mięśniowe u dzieci

• Napięcie mięśniowe u dzieci może być skutkiem poważnego uszkodzenia mózgu i układu nerwowego w wyniku błędu medycznego przy porodzie.
• Wzmożone napięcie mięśniowe (hipertonia) jest jednym (ale nie jedynym) z objawów Mózgowego Porażenia Dziecięcego.
• Napięcie mięśniowe u dzieci w znacznym stopniu ogranicza zakres ruchów dziecka i może doprowadzić do sztywności mięśni.
• Wzmożone napięcie mięśniowe jest nazywane „spastycznością”.
• Ruchy dziecka z wzmożonym napięciem mięśniowym są nieskoordynowane – dziecko nie wykazuje odruchu ssania, odgina się w nietypowy sposób, ma problem z utrzymywaniem główki, czy też z przewracaniem się na boki. Ponadto, w późniejszym okresie nie siada i nie próbuje stawiać pierwszych kroków.
• Spastyczność (spastyka) charakteryzuje się nadmiernym napięciem mięśni spowodowanym przez nieprawidłową reakcję na impulsy nerwowe z ośrodkowego układu nerwowego. W zależności od rodzaju schorzenia, jego przyczyny oraz czasu trwania, spastyczność przybiera różne nasilenie.
• Spastyczność jest objawem towarzyszącym wielu chorobom, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Jej przyczyną może być uszkodzenie części mózgu oraz rdzenia kręgowego, które odpowiadają za odruchy warunkowe, jednak przebieg choroby zależy przede wszystkim od lokalizacji i rozległości danego uszkodzenia.
• Jeżeli jednak wzmożone napięcie mięśniowe zostało spowodowane poważnym uszkodzeniem mózgu i układu nerwowego, a diagnoza Mózgowego Porażenia Dziecięcego została potwierdzona, czeka Cię długie leczenie oraz rehabilitacja. Jednakże, nie zawsze wzmożone napięcie mięśniowe jest groźne i bywa tak, że po wdrożeniu odpowiedniej terapii nie ma po nim śladu. Najważniejsza jest szybka i właściwa diagnoza.

Napięcie mięśniowe u dzieci – terapia

• Wdrożenie odpowiedniej terapii może zapobiec nieodwracalnym zmianom.
• Bardzo popularne i skuteczne są dwie metody rehabilitacji: Metoda Bobath, Metoda Vojty.
• Oczywiście nie są to jedyne metody terapii – sposobów jest wiele, a wdrożenie odpowiedniego leczenia jest uzależnione od wielu czynników.

Napięcie mięśniowe u dzieci – Metoda Bobath

• Metoda Bobath to metoda fizjoterapeutyczna, polegająca na kontrolowaniu wszystkich ruchów ciała dziecka przez rehabilitanta/fizjoterapeutę.
• Celem metody Bobath jest ułatwienie dziecku ruchów i ich usprawnienie.
• Metoda Bobath polega przede wszystkim na odpowiednim poruszaniu ciałem dziecka poprzez ruchy nóg, rąk, obręczy barkowej, jak również głowy oraz szyi.
• W czasie tego typu ćwiczeń fizjoterapeuta masuje dziecko i je uciska w odpowiedni sposób. Pomocne w tego rodzaju ćwiczeniach okazuje się być stosowanie różnych piłek, maty i zabawek.
• Najważniejsza jest współpraca rehabilitanta z rodzicami dziecka. Od rehabilitanta możesz nauczyć się metod pielęgnacyjnych i wielu sposobów prowadzenia ćwiczeń w domu.

Metoda Vojty

• Terapia metodą Vojty polega na pobudzeniu odpowiednich punktów na ciele niemowlęcia. Są to precyzyjnie określone punkty w ciele dziecka i ich kierunki.
• Celem rehabilitanta jest utworzenie właściwego wzorca ruchowego u dziecka i opiera się to na zasadzie wywoływania odruchów.
• Tak jak w przypadku Metody Bobath niezwykle istotna jest praca rodziców z dzieckiem w domu.

Spastyka – błogosławieństwo czy przekleństwo?

• Z jednej strony ciągłe nadmierne napięcie mięśniowe ma dla chorego negatywne konsekwencje. Prowadzi do przykurczów i osłabienia mięśni, a w rezultacie do ograniczenia ruchów.
• Często nasilone napięcie powoduje taką sztywność, że niemożliwa jest rehabilitacja.
• Zaniechanie usprawniania ruchowego pogłębia spastyczność, co sprawia większy ból.
• Spastyczność jest także przyczyną skrzywienia kręgosłupa, jego trwałej deformacji.
• Zazwyczaj spastyczność dotyka również mięśni gładkich, w tym pęcherza moczowego oraz jelit, zaburzając ich pracę.
• Z drugiej strony spastyczność po nauczeniu się jej kontrolowania i kompensacji utraconych funkcji ruchowych, może być pomocna, np. przy utrzymaniu postawy pionowej oraz zachowaniu motoryki dużej. Natomiast w przypadku uogólnionej wiotkości mięśni stabilizacja tułowia mogłaby być utrudniona lub wręcz niemożliwa. Poza tym istnieją skuteczne metody na obniżenie napięcia mięśniowego.

Sposoby walki ze spastyką

• Założenie pompy baklofenowej wymaga zabiegu chirurgicznego. Pod skórę, w okolicy brzucha wszczepia się małą pompę wyposażoną w cieniutki, elastyczny cewnik biegnący pod skórą do kanału kręgowego. Napełnia się ją płynnym baklofenem. Lek jest uwalniany regularnie, w zaprogramowanych dawkach. Substancję uzupełnia się co jakiś czas przez podskórną iniekcję.
• Celem kinezyterapii, fizykoterapii, hydroterapii i innych zabiegów jest m. in. obniżenie patologicznego napięcia mięśni. Jednak te metody mogą okazać się niewystarczające. Wtedy współczesna neurologia pozwala zastosować toksynę botulinową i pompę baklofenową.
• Toksynę botulinową typu A podaje się w zastrzykach. Stosuje się dawkę 25-30 mg/kg. Obstrzykuje się napięte mięśnie, żeby zablokować uwalnianie acetylocholiny w zakończeniach presynaptycznych (pomiędzy zakończeniem nerwu a mięśniem). Po dwóch tygodniach od iniekcji jest wskazana intensywna rehabilitacja. Zastrzyki należy powtarzać co 3-4 miesiące.

Fibrotomia (metoda Ulzibata) – chirurgiczne leczenie przykurczy

• Wskazaniami do fibrotomii jest m.in. mózgowe porażenie dziecięce i spastyczne porażenie kończyn dolnych.
• Fibrotomia (metoda Ulzibata) pozwala na chirurgiczne leczenie przykurczy.
• Fibrotomia polega na przecięciu wybranych włókien mięśniowych przy użyciu specjalnie do tego skonstruowanych narzędzi chirurgicznych (mikrofibrotomy).
• Fibrotomia prowadzi do zmniejszenia, a nawet zlikwidowania przykurczu i zniwelowania dolegliwości bólowych. Punktowe nacinanie skóry i włókien mięśniowych powoduje mniejszy uraz tkanki, niewielkie krwawienie, a blizny są jedynie słabo widoczne.
• Chirurgiczne leczenie przykurczy za pomocą fibrotomii odbywa się w znieczuleniu ogólnym. Nie wymaga jednak intubacji ze względu na krótki czas zabiegu (ok. pół godziny) i zachowanie funkcji ośrodka oddechowego poprzez umiejętne stosowanie leków znieczulających. O ewentualnym intubowaniu decyduje anestezjolog w porozumieniu z chirurgiem. Zabieg odbywa się w ramach oddziału chirurgii jednego dnia.

Zalety metody Ulzibata

• W ciągu 30 minut lekarz-operator może wykonać kilka do kilkunastu nacięć grup mięśni w różnych częściach ciała. Zazwyczaj uwalnia się od 10 do 16 przykurczy mięśni jednorazowo.
• Chirurgiczne leczenie przykurczy metodą fibrotomii zwykle wymaga powtarzania, w zależności od stanu i tempa wzrostu dziecka.
• Najlepsze efekty terapeutyczne daje fibrotomia wykonana między 3 a 5 rokiem życia.
• Powrót do rehabilitacji i codziennej aktywności zależy m. in. od ilości wykonanych nacięć oraz szybkości gojenia się ran – i wynosi – kilka dni do 3-4 tygodni.
• Po zabiegu fibrotomii nie ma potrzeby unieruchomienia kończyn, wystarczy opatrunek z jałowego gazika.
• Dzięki fibrotomii, która niweluje przykurcze wraz z dolegliwościami bólowymi, następuje zwiększenie ruchomości kończyn i całego ciała.
• Poprawiają się funkcje motoryczne, co pozwala także na nabywanie nowych umiejętności ruchowych. Polepsza się również wcześniej osiągnięta sprawność. Aż 90% całkowitej liczby operowanych stanowią dzieci z mpd, z czego większość to chorzy ze spastycznym porażeniem mózgowym.